Gümrüksüz Satış Mağazası Vergi Uygulamaları Ve Belge Düzeni – Withholding Tax

Yurtdışına giden, yurtdışından
gelen ya da transit uçuş yapan yerli veya yabancı
yolculara vergisiz satış yapan satış
mağazalarına, gümrüksüz satış
mağazası (“GSM”) (duty free s،p)
denmektedir. Özellikle büyük havalimanlarında
yer alan bu mağazalarda tütün mamulleri, parfüm
– kozmetik ürünler, alkollü içecekler,
elektronik eşya, gözlük, saat, oyuncak ve gıda
satışları yapılmaktadır. 2017
yılı itibariyle yaklaşık 1 milyar €
civarında gerçekleşen toplam satış
cirosunun, İstanbul Yeni Havalimanın değişen
konseptiyle birlikte çok daha artacağı
öngörülmektedir.

İstanbul Yeni Havalimanı işletmecisi IGA,
2018’de gümrüksüz satış
mağazaları işletmesi için Türk –
Alman ortaklıklı UNIFREE ile 25 yıllık
anlaşma imzalamıştır. İstanbul Yeni
Havaalanının tam faaliyete geçmesi ile birlikte
‘alışveriş mağazası’
konseptinde bir duty free alanı hayata geçirilecektir.
53 bin m²’lik bu alanda, lüks butik mağazalar,
Türk ürünlerinin satılacağı pazar
konseptinde mağazalar, bilgilendirme alanları, etkinlik
ve tanıtım standları ile geliş
mağazaları yer almaktadır. Hali hazırda
dünyanın ve Türkiye’nin ünlü pek
çok markası bu alanda yerlerini almaya
başlamışlardır.

Duty free alanlarında faaliyet gösteren ve
gösterecek olan firmalar için vergi, muhasebe, belge
düzeni ile ilgili açıklamaların önemli
bir kısmı bu yazıda bir araya getirilmiştir.
Aşağıda öncelikle KDV, ku،lar vergisi,
ücret stopajı ve damga vergisi ile ilgili
açıklamalara yer verilmiş, ardından ilgili
yönetmelikle (Gümrüksüz Satış
Mağazaları Yönetmeliği) yapılan
düzenlemeler ele alınmıştır.
Özellikle KDV konusunda sıra dışı
uygulamalar olduğu için bu kapsamda faaliyet
gösteren firmaların değinilen hususlara dikkat
etmesi gerekir.

1. Vergi Uygulamaları

 1.1. Mal teslimi ve hizmet ifalarında KDV
uygulaması

Türkiye’deki mağaza ve şubelerden
GSM’lerde satılmak üzere yapılan mal
teslimleri aynı zamanda ihracat kabul edildiği
için KDV istisnası kapsamındadır. Bu sebeple
Türkiye’de imal edilen/satın alınan ve
satılmak üzere bu mağazalara gönderilen
ürünler genel anlamda ihracat istisnasına tabi
olduğundan, diğer şartların da
sağlanmasıyla birlikte KDV iadesi talep edilebilir. Bunun
için ،ura ve 7200 rejim kodlu antrepo beyannamesinin -ya
da gümrük beyannamesinin- GSM adına
düzenlenmesi gerekir. Bu olaydan da
anlaşılacağı üzere GSM
bağımsız bir tüzel kişilik olmamasına
rağmen vergi ve muhasebe uygulamalarında ayrı bir
tüzel kişilikmiş gibi işlem görmeli,
belgeler buna göre düzenlenmeli, muhasebe sistemi buna
uygun şekilde tutulmalıdır. Bunun için bu
şubenin gelir ve gider hesapları mutlak surette
bağımsız hesaplarda takip edilmelidir.

GSM’lerde satılmak üzere Türkiye
dışından getirilen ürünler,
gümrük hattını geçmedikleri için
gümrük vergisine ve ithalde alınan KDV’ye tabi
değildirler.

Diğer taraftan GSM’lerin tadilat ve
tefrişatı için alınacak mobilya, stand, raf
ve diğer demirbaş teslimleri, mağazanın
tadilatı için alınan boya, dekorasyon,
tasarım, mimarlık vb. hizmetler ile mağazada
tüketilen sarf malzemelerinin teslimi KDV’ye tabi
bulunmaktadır. KDV istisnası sadece bu mağazalara
satışı yapılmak üzere getirilen
ürünlere mahsustur.

Burada özellikle dikkat edilmesi gereken husus, bu
işlemler (satılacak ürünlerin haricinde
alınan diğer ürün, malzeme ve hizmetler)
için ödenen KDV’lerin yurtiçi normal
satış mağazalarının işlemlerinde
indirim konusu yapılamayacağıdır. Diğer
bir ifadeyle yurtiçi mağazalar zinciri olan bir
markanın GSM için ödediği KDV’leri, KDV
beyannamesinde indirim konusu yapamayacağıdır. KDV
Kanunu’nun 30/a hükmü buna engeldir. Muhtemel bir
vergi incelemesinde bu konuda eleştiriye maruz
kalınmaması için işletmelerin bu hususa
dikkat etmeleri gerekir. İndirim konusu yapılamayan bu
KDV’leri işletmeler, ku،lar vergisi
matrahının tespitinde gider veya maliyet olarak dikkate
alabilirler. Dolayısıyla GSM için ödenen
KDV’lerin ayrı bir hesapta takip edilmesi, indirim
konusu yapılmadığının özellikle
gösterilmesinde fayda vardır.

1.2. GSM işyeri kiralamasında KDV, stopaj,
damga vergisi uygulaması

GSM kirala hizmeti ise KDV Kanunu’nun (17/4-o) maddesine
göre, “vergisiz satış yapılan
işyerlerinin ve bu işyerlerine ait depo ve ardiye gibi
bağımsız birimlerin kiralanması”
kapsamında KDV’den istis،ır. Ancak bu
alanları kiraya veren işletmeci firmalar, vergi dairesine
gerekli bildirimde bulunarak bu kısmi istisna
uygulamasından vazgeçebilirler. Bu du،da kiracı
işletmeler kira artı KDV ödemek du،unda
kalırlar. Bu alanlarda gerçek kişilerden GSM
kiralanması mevzu bahis olmayacağından kira
stopajı uygulanmamaktadır.

GSM’leri kiraya verenler niçin kısmi
istis،an vazgeçmek isterler? Bir önceki
bölümde de belirtildiği üzere kısmi
istisna kapsamında mal teslimi ve hizmet ifasında bulunan
işletmeler bu teslim ve hizmet ifaları için
ödedikleri KDV’leri indirim konusu yapamazlar. Bu
sebeple bu kapsamda alacakları temizlik,
danışmanlık, güvenlik, telekomünikasyon vb
hizmetler ile demirbaş alımı, genel yönetim
gideri kapsamında yapacakları tüm alımlarda
ödeyecekleri KDV’yi indirim konusu
yapamayacaklardır. İndirim konusu yapılamayan bu
KDV’lerin gider veya maliyet olarak dikkate almaları
gerekir.

Ödenen KDV’nin indirim konusu yapılamayıp
gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması
işletmeler açısından arzu edilir bir şey
değildir. Bu sebeple de GSM kiraya veren işletmeler
ödedikleri KDV’leri indirime konu edebilmek için
GSM kiralamalarındaki kısmi istisna uygulamasından
vazgeçebilirler. Kiraya verenlerin kısmi istis،an
vazgeçmeleri, kiracıların kiralamalarda KDV
ödemeleri ve ödedikleri bu KDV’leri indirim konusu
yapamayacağı anlamına gelir. Bu konuda tercih
hakkı sadece kiraya veren işletmelere ait olduğu
için kiracı işletmeler buna uymak zorunda
kalacaktır. Bu sebeple kiralayan ve kiracı
açısından optimum nokta, kiraya verenin
maliyetlerine, ödeyeceği KDV’yi de dikkate alacak
şekilde belirlenmesi ve kısmi istis،an
vazgeçmemesi gerekir. Mesela %18 ilave KDV tahsil edip
indirimlerden sonra % 10 KDV’yi vergi dairesine ödeyen
kiraya verici firma, mevcut kiraları %8
artırdığında kendi indirim konusu
yapamadığı KDV maliyetlerini
karşılayacaktır geri kalan %10’u da
karşılıklı olarak paylaşabilirler.
Kiralama işlemlerinde yapılacak bu vergi planlaması
ile tüm taraflar daha karlı çıkabilir.

Kiralama sözleşmeleri damga vergisine tabi olduğu
halde, şayet kiralama sözleşmesi KDV’li ise
sözleşmede yer alan KDV tutarı damga vergisine tabi
tutulmayacaktır. (30 SN Damga Vergisi GT)

Ku،lar vergisi ve gelir vergisi stopajı
yükümlülükleri bakımından
gümrüksüz satış
mağazalarının diğer yurtiçi
mağazalardan farkı bulunmamaktadır. Buradan elde
edilen gelirler ku،lar vergisi matrahına dahildir.
Çalışanlar üzerinden ücret stopajı
normal şekilde yapılmaya devam edilir.

2. Teminat

Gümrüksüz satış
mağazasının açılış ve
işletimi konularında düzenleyici ve denetleyici
ku،, Gümrük Bakanlığı’dır.
Ana düzenleme 08.08.2017 tarih ve 30148 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan
“Gümrüksüz Satış
Mağazaları Yönetmeliği’dir. Anılan
yönetmelikte 14.2.2018 tarih ve 30332 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelikle
değişiklik yapılmıştır.

Yönetmeliğin 20 nci maddesi uyarınca Mağaza
ve depo işletmeciliği yapan firmaların, mağaza
veya depo başına alınacak götürü
teminattan yararlanması mümkündür.
Götürü teminat sisteminden yararlanan firmalar
için alınacak götürü teminat
miktarı 600.000 TL’dir.

3. Mağazaya Asılacak Uyarıcı Tabela

Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca;

• yürürlükte bulunan mevzuata göre
  mağazalardan satın alınabilecek eşya ve
  miktarlarına,




• 18 yaşın altındakilere alkollü içki
  ve tütün mamulleri satılamayacağına,




• Türkiye’den çıkış yapan
  yolcular için mağazadan alışverişi
  yapılan eşyanın yolcuların seyahat edecekleri
  ülkeye girişinde ilgili ülkenin gümrük
  mevzuatı çerçevesinde işlem
  göreceğine dair,

uyarıcı ve bilgilendirici tabelaların,
mağaza içerisinde alıcılar tarafından
kolaylıkla görülebilecek yerlere asılması
gerekir. Söz konusu tabelaların Türkçe,
İngilizce ve Arapça olarak hazırlanması
zorunludur. İlave olarak mağazadan
alışveriş yapan yolculara uygun diğer diller de
kullanılabilir.

4. Mağazadaki Satış Görevlisinin
Bilgileri

Yönetmeliğin 23 üncü maddesi uyarınca
satışı yapan mağaza görevlisinin adı,
soyadı veya bu görevliyi belirleyen her türlü
tanıtıcı işaret ile satışın
yapıldığı kasaya ilişkin
tanıtıcı bilginin mağazaların
sistemlerinde sa،ması ve gerektiğinde gümrük
idaresine i،z edilmesi zorunludur.

5. Mağazada Satış Yapılabilecek
Eşya

2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının
59 ve devamı maddelerinde, Gümrüksüz
Satış Mağazalarında satılabilecek yolcu
beraberi eşyalara ilişkin düzenlemeler
yapılmıştır. Buna göre,

Transit yolcular hariç olmak üzere, yolcu
beraberinde getirilip serbest dolaşıma sokulan gayri
ticari nitelikteki, kişisel ve ailevi kullanıma mahsus
veya hediye edilmek üzere getirilen eşyaya muafiyet
tanınır.

Kararname ekinde yer alan “Ek-9” listesinde yer alan
eşya için her bir yolcu başına
karşılarında belirtilen miktarlarla
sınırlıdır. Yolcu beraberi eşyaya
ilişkin muafiyet tutarı ise, her bir yolcu için
toplam gerçek kıymeti 430 Avro’yu geçmeyen
eşya için uygulanır. Ancak, 15 yaşından
küçük yolcular için bu miktar 150 Avro
olarak uygulanır.

Yönetmeliğin 14 üncü maddesi uyarınca
Mağazalarda satılan eşyanın
tanıtımında kullanılan ve alıcıya
bedelsiz olarak sunulan eşantiyonlar ile eşyanın
konulduğu ambalaj malzemeleri, satışa sunulan
eşya kapsamında değerlendirilmez.

6. Ödemenin Dövizle Yapılması

Yönetmeliğin 12 nci maddesi uyarınca
Mağazadan eşya satışı, Türk
Lirası veya konvertibl yabancı para cinsinden her
türlü ödeme aracıyla yapılır.
Eşyanın satış fiyatının yabancı
para cinsinden belirlenmiş olması ve ödemenin
Türk Lirası olarak yapılmak istenilmesi du،unda,
eşyanın satış fiyatının Türk
Lirasına çevrilmesinde mağazalarca esas
alınacak döviz kurlarına ilişkin bilgilendirme
tabelalarının yolcular tarafından
görülebilecek şekilde mağaza içerisine
asılması zorunludur.

7. Kayıt ve Belge Düzeni

Gümrük Bakanlığı yaptığı
düzenlemelerde, gümrüksüz satış
mağazaları için özel bir kayıt ve belge
düzeni öngörmüştür. Bu nedenle
Şirketin genel hesapları içerisinde de
Gümrüksüz Satış mağazası
kayıtları için gelir ve giderlerinin ayrı
ayrı takip edilebildiği özel hesapların
muhasebe sisteminde açılması ve takip edilmesi
gerekir.

7.1. Gümrüksüz satış
mağazası kayıtlarının genel şirket
kayıtları içerisinde takibi

Gümrüksüz satış
mağazasının

• Alışlarının ticari mallar hesabında
  ayrı bir alt hesap açılarak,




• Bu mağazaya ait gider kalemlerinin (kira, elektrik, su,
  temizlik, yemek vb.) yine ayrı bir alt hesap
  açılarak,




• Bu mağazanın satışlarının
  satış hesaplarında ayrı bir alt hesap
  açılarak,

Takip edilmesi gerekmektedir.

Gümrüksüz satış
mağazasının satışları KDV
Kanunu’nun (16/1-c) maddesi uyarınca KDV’den
‘kısmi istisna’dır. Bu nedenle bu
mağazaya ilişkin giderler dolayısıyla
alınan ،uralardaki KDV’ler indirim konusu
yapılamaz, gider ya da maliyet hesabına eklenir.

Dolayısıyla, gümrüksüz satış
mağazasına ilişkin gider ،uralarındaki
KDV’lerin gider hesapları içerisine eklenmesi
(indirilecek KDV hesabında değil, gider kalemleri
içerisinde bir alt hesap açılarak gider
yazılması,) gerekmektedir.

7.2. Gümrüksüz satış
mağazası kayıtlarının gümrük
mevzuatına göre takibi

Gümrüksüz Satış Mağazaları
Yönetmeliği’ne göre gümrüksüz
satış mağazalarının, Gümrük
Bakanlığının bilgisayar sistemine dâhil
olması gerekmektedir. Mağazaya gelen ve
satışı yapılan eşyanın takibi
Gümrük Bakanlığı bilgisayar sistemi
(BİLGE) üzerinden yapılmaktadır. Sisteme
geçiş sağlanıncaya kadar gerekli takip
işlemleri mağazanın aylık satış
listesi esas alınarak gümrük
müdürlüğünce yapılmaktadır.

Yönetmeliğin 8 inci maddesi uyarınca Açma
izni verilen mağazaların, Gümrük
Bakanlığının bilgisayar sistemine dâhil
olması gerekmektedir.

Yönetmeliğin 21 inci maddesi uyarınca
Mağazalar;

1. Antrepo giriş-çıkış defteri,




2. Satış belgesi ya da e-arşiv ،urası




3. Aylık satış listesi,




4. Stok cetveli,

düzenlemek ve saklamak zorundadır.

a) Antrepo giriş-çıkış
defteri

Antrepo giriş-çıkış defteri;
mağaza ve depolara giren ve buralardan çıkan
eşyanın izlenmesi için kullanılan ve
gümrük beyannamesi, eşya sevkine ilişkin
elektronik bildirim ya da satış listesi ile
gerçekleştirilen işlemlerin tarih ve
sırası itibarıyla bilgisayar sistemine
kaydedildiği def،ir. Her mağaza ve depo için
ayrı ayrı tutulur ve en az aşağıdaki
bilgileri içerir:

1. Eşyanın mağaza veya depoya giriş
   tarihi,




2. Eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi,
   eşya sevkine ilişkin elektronik bildirim veya
   satış listesinin tarihi ve numarası ile
   eşyanın ait olduğu kalem numarası,




3. Eşyanın cinsi, kodu ve miktarı,




4. Eşyanın nereden nereye gönderildiği,




5. Eşyanın mağaza veya depodan
   çıkış tarihi.

Deftere kayıtların giriş veya
çıkış işlemini takip eden beş
iş günü içinde yapılması
zorunludur.

Mağaza ve depo işletmecileri, antrepo
giriş-çıkış defterini bilgisayar
ortamında saklamak ve bilgisayar kayıtlarını ya
da bu kayıtlardan üretilecek
çıktıları, yetkililerce istenildiğinde
i،z etmek zorundadır.

b) Satış belgesi / e-arşiv
،urası

Mağazalar sattıkları eşya için
“satış belgesi” vermek ve
alışveriş yapan kişiler de söz konusu
belgeleri istemek ve almak zorundadır. Yönetmeliğin
23 üncü maddesinde mükelleflerin dilemeleri halinde,
satış belgesi yerine 433 Sıra No.lu Vergi Usul
Kanunu Genel Tebliği kapsamında gerekli izinlerin
alınması du،unda e-Arşiv uygulamasından
yararlanarak “e-arşiv
،urası” düzenleyebilecekleri
belirtilmiştir.

Satış belgesinde en az aşağıdaki
bilgiler bulunur:

1. Seri ve sıra numarası,




2. Düzenleme tarihi ve saati,




3. Düzenleyen mağazanın adı ve adresi,




4. Alıcının adı soyadı,




5. Yurt dışına gidecek olan yolcular için
   biniş kartı veya pasaport numarası, yurt
   dışından gelen yolcular için pasaport
   numarası, transit yolcular için karaya
   çıkış kartı numarası veya pasaport
   numarası, nüfus cüzdanı ile yabancı
   ülkelere seyahat eden Türkiye Cumhuriyeti
   vatandaşları için TC kimlik numarası,
   pasaport i،zı gerekmeksizin kimlik kartı ile
   Türkiye’ye seyahat eden yabancı yolcular
   için kimlik numarası, 15/7/1950 tarihli ve 5682
   sayılı Pasaport Kanunu uyarınca Türkiye
   dışına taşıma yapan ulaşım
   araçlarının memur ve mürettebatı
   için bu kişilere verilen vesika numarası,




6. Satılan eşyanın kod numarası, cinsi,
   satış fiyatı.

Mağazalardan yapılan satışlarda, yolcunun
alışveriş hakkı olup
olmadığının sorgulanmasında, kişinin
doğum tarihi, uyruğu ve kimlik numarası bilgisi de
kullanılabilir.

Satış belgesi, mağaza tarafından
seri/sıra numarasına göre teselsül ettirilir,
iki nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası
tarih ve sıra numarasına göre sa،ır.

c) Aylık satış listesi

Mağazalar sattıkları eşyanın cinsini ve
miktarını tespit etmek üzere her ay aylık
satış listesi düzenler. Aylık satış
listesinde aşağıdaki bilgiler bulunur:

1. Düzenleyen mağazanın adı ve listenin ait
   olduğu dönem,




2. Sırasıyla eşyanın cinsi, kod numarası
   ve satılan miktarı ile tutarı.

Aylık satış listesi, her ay satılan
eşyaya ilişkin satış belgeleri esas
alınarak bilgisayar ortamında düzenlenir. Liste, en
geç takip eden ayın beşinci günü mesai
bitimine kadar mağazanın bağlı bulunduğu
gümrük müdürlüğüne bilgisayar
ortamında iletilir.

ç) Stok cetveli

Mağaza ve depolarda dörder aylık dönemler
itibarıyla dönem başı mevcudunu göstermek
için bilgisayar ortamında stok cetveli düzenlenir.
Stok cetvelinde aşağıdaki bilgiler bulunur:

1. Mağazanın veya deponun adı ve cetvelin ait
   olduğu dönem,




2. Dönem başındaki eşya cinsi ile mevcudu,
   dönem içinde giren ve çıkan eşya
   miktarı ve dönem sonu mevcudu.

Eşya kod numarası ve cinsine göre sütunlara
ayrılmış stok cetvellerinde, dönem
başı mevcudu ile dönem sonu mevcudu tek kalemde,
dönem içinde giren ve çıkan ise ayrı
ayrı gösterilir.

Düzenlenen stok cetveli, Ocak, Mayıs ve Eylül
aylarının ilk on günü içinde mağaza
veya deponun bağlı bulunduğu gümrük
müdürlüğüne bilgisayar ortamında
iletilir.

8. BİLGE sisteminden satılan eşyanın
düşümü

Yönetmeliğin 13 üncü maddesi uyarınca
Gümrüksüz satış mağazalarından
yapılan satışlarda satış belgeleri ile
çıkışı yapılan eşyanın
BİLGE sisteminde antrepo beyannamelerinden
düşümü, teknik olarak mümkün
olması halinde otomatik olarak, diğer du،larda ise
antrepo beyannamesinin ilgili kalemlerinin belirtilmesi suretiyle
aylık satış listesi esas alınarak
oluşturulan düşüm listelerine isti،en
gümrük müdürlüğünce
yapılır.

9. Usulsüzlüklere İlişkin Cezalar

Gümrük Kanunu’nun 241 inci maddesinin birinci
fıkrası uyarınca usulsüzlük
cezasını gerektiren fiillere ilişkin Kanunun 241
inci maddesinin üçüncü fıkrasında
ve Gümrük Yönetmeliğinin 82 numaralı
ekinde yer alan antrepo rejimine ilişkin usulsüzlük
cezaları, gümrüksüz satış
mağazaları ve depoları için de
uygulanır.

Yönetmeliğin 31 inci maddesinde usule ilişkin
cezalara yer verilmiştir. Buna göre,

•  Şirket ortakları ve
  müdürünün adli sicil kaydı belgesinin
  başvuru sırasında ve her yıl Ocak
  ayının sonuna kadar sonuna kadar ilgili gümrük
  müdürlüğüne i،z edilmemesi,




• Uyarıcı ve bilgilendirici tabelaların,
  mağaza içerisinde alıcılar tarafından
  kolaylıkla görülebilecek yerlere
  asılmaması,




• Deftere kayıtların giriş veya
  çıkış işlemini takip eden beş
  iş günü içinde yapılmaması,




• Aylık satış listesinin, takip eden ayın
  beşinci günü mesai bitimine kadar
  mağazanın bağlı bulunduğu gümrük
  müdürlüğüne bilgisayar ortamında
  iletilmemesi,




• Stok cetvelinin, Ocak, Mayıs ve Eylül
  aylarının ilk on günü içinde ilgili
  gümrük müdürlüğüne bilgisayar
  ortamında iletilmemesi,




• Tutulması zorunlu olan belge, defter ve listelerde
  eksiklik ya da yanlışlık olması halinde,

her bir eksiklik tespitine ilişkin olarak 130 TL
tutarında usulsüzlük cezası kesilmektedir. Ceza
tutarı her yıl yeniden değerleme oranında
artırılmaktadır.

The content of this article is intended to provide a general
guide to the subject matter. Specialist advice s،uld be sought
about your specific cir،stances.